İlknur Özaydın ve Kentsel Dönüşümde Sürdürülebilirlik

İlknur Özaydın, 16 Mayıs 2012’de Resmi Gazete’de yayımlanan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun’un ardından, o dönem Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak bilinen, günümüzde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı olarak adlandırılan kurumda kentsel dönüşüm uzmanı olarak çalışmaya başladı. Bu yasanın kurucularından biri olan Özaydın, 2015 sonrası farklı bir bakanlıkta görev yapmasına rağmen, kentsel dönüşümle ilgili çalışmalarını sürdürdü.

Özaydın, kentsel dönüşüm, afet riski altındaki alanlar ve riskli yapıların güvenli, sağlıklı ve yaşanabilir hale getirilmesidir,” diyen Özaydın, bu süreci geniş bir bakış açısıyla değerlendirerek, yüksek yaşam kalitesine sahip, olası afetlere karşı dayanıklı, sosyal donatılar ve sağlam altyapıya sahip, sosyal bütünleşmenin gözetildiği yaşam alanları yaratmayı hedeflediğini belirtti. 6306 sayılı yasanın amacı, tehlikeli alanlardaki çarpık yapılaşmayı yenileyerek veya iyileştirerek güvenilir ve sürdürülebilir yaşam çevreleri oluşturmak olarak tanımlanıyor.

Kentsel Dönüşüm Süreci Nasıl İşler?

Kentsel dönüşüm süreci, ev sahiplerinin oy çokluğuyla alması gereken dönüşüm kararı ile başlar. Maliklerden birinin gerekli evraklarla Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş firmalara başvurması yeterlidir. Bu başvuru sonucunda riskli yapı tespit raporu hazırlanır ve yapı riskli veya risksiz olarak adlandırılır. Yapı riskli olarak belirlenirse, ilgili tapu müdürlüğü tarafından işaretlenir ve maliklere bildirilir. Malikler, yapının riskli olmasına 15 gün içinde itiraz edebilir. Anlaşma sağlanamazsa, kamulaştırma süreci başlar ve açık artırma yöntemiyle satış yapılır.

Afet Risk Yönetimi

Türkiye, deprem haritasında yer alan ve son 122 yılda büyük depremler yaşamış bir ülkedir. Deprem oluşum mekanizmasını öğrenmek ve deprem sırasında yapılması gerekenler konusunda bilinçlenmek önemlidir. Teknik olarak, yapıların inşa edileceği zeminlerin detaylı incelenmesi, deprem yönetmeliğine uygun binaların inşa edilmesi, acil durum erken uyarı sistemleri ve çeşitli simülasyonlarla afet riskleri yönetilebilir. Doğal afetleri engelleyemeyeceğimiz için, önleyici tedbirler alarak olası zorlukları minimize edebiliriz.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Finansal Destekleri

Bakanlık, konut yapım ve edinme kapsamında 2 yıl anapara ödemesiz dönem ile yıllık 840 baz puan faiz desteği ve üst limiti 1.250.000 TL kredi faiz desteği sunmaktadır. İşyeri yapım ve edinme kapsamında ise işyeri yapım kredisi için 2 yıl anapara ödemesiz azami 7 yıl vade ve 800.000 TL üst limit belirlenmiştir. Yerinde dönüşüm projeleri kapsamında depremde zarar gören vatandaşlar da bu desteklerden yararlanabilir. Ayrıca, 18 aylık kira yardımı ve tek seferlik ödemeler de yapılmaktadır.

Teknik Kavramlar: Riskli Yapı, Rezerv Alan ve Riskli Alan

• Riskli Alan: Zemin yapısı veya zemin üzerindeki yapılaşma nedeniyle can ve mal kaybı riski taşıyan ve Cumhurbaşkanınca riskli olarak kararlaştırılan alan.
• Riskli Yapı: Ekonomik ömrünü tamamlamış veya yıkılma ya da ağır hasar görme riski taşıyan yapı.
• Rezerv Alan: Şehir planlama sürecinde gelecekteki ihtiyaçları karşılamak, sağlıklı ve sürdürülebilir kentleşme sağlamak amacıyla geliştirilmesi ve yeniden planlanması düşünülen alanlar.

7471 Sayılı Kanunun Etkileri

7471 sayılı kanun, 6306 sayılı kanun kapsamında rezerv alanların yeniden tanımlanması, riskli yapıların denetimi, tahliyesi ve yıkımı ile ilgili önemli değişiklikler getirmiştir. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nın yeniden yetkilendirilmesi, rezerv yapı alanlarına ilişkin sınırlamaların kaldırılması, yeni yapıda hak sahipliğinin yeniden tanımlanması ve kentsel dönüşüm sürecini hızlandırmak amacıyla riskli yapıların yıktırılması için hak sahiplerine en fazla 90 günlük süre verilmesi gibi değişiklikler getirilmiştir.

Dünya Ülkelerinde Kentsel Dönüşüm Uygulamaları

Dünya genelinde kentsel yenileme, geliştirme, yapılandırma, kalkınma veya dönüşüm gibi kavramlarla karşılaşmaktayız. Örneğin, 1853’te Paris’te gerçekleştirilen uygulama, 1909’da New York Central Park ve Chicago örnekleri, Çin’de Şanghay, Guangzhou ve Piper Gaubatz bölgelerinde, Almanya’da Ruhr bölgesinde Duisburg-İç Liman, Danimarka’da Kopenhag Superkilen ve Avustralya Brisbane dönüşüm projeleri gibi çeşitli örnekler bulunmaktadır.